Klavarskribo

Dit artikel is eerder verschenen in Monditaal van oktober 2001 en was gebaseerd op de spellingherziening van 1995. De Nederlandse Taalunie heeft een en ander kennelijk ter harte genomen, want in het Groene Boekje van 2005 wordt Klavarskribo weer correct gespeld.

Cornelis Pot,
de bedenker van Klavarskribo

Klavarskribo is niet alleen een bijzondere muzieknotatie, het is ook een bijzonder woord. Het is namelijk een van de weinige leenwoorden die het Nederlands heeft ontleend aan het Esperanto. Met weinig gevoel voor etymologie is 'klavarskribo' in de nieuwe spelling echter verbasterd tot 'klavarscribo'.

Klavierschrift

Het woord 'klavarskribo' is opgebouwd uit meerdere elementen. Klav' ('toets') en -ar' (achtervoegsel om verzamelingen aan te duiden) vormen tezamen het begrip klavaro ('toetsenbord', 'klavier'). Als we hier skribo ('schrift') aan toevoegen, krijgen we het uiteindelijke woord klavarskribo ('klavierschrift').

Etymologie

In het Groene Boekje vind je de schrijfwijze 'klavarscribo'. Voor een esperantist levert dit een tenenkrommend woordbeeld op. Cornelis Pot, de geestelijke vader van dit muziekschriftsysteem, zou zich omdraaien in zijn graf; hij heeft zijn creatie namelijk heel bewust een Esperantonaam meegegeven. Daar komt nog bij dat deze spellingingreep indruist tegen het beginsel dat "[...] de spelling in de taal van herkomst, dus de oudste schrijfwijze, de voorkeur heeft boven een nieuwere, vernederlandste spelling." (Inleiding van het Groene Boekje.)

Clavarscribo?

De vraag is waarom de samenstellers van de woordenlijst hebben gekozen voor de schrijfwijze 'klavarscribo'. De redenering dat het Esperantowoord op zijn beurt weer uit het Latijn afkomstig is, lijkt onwaarschijnlijk. Anders zou immers de schrijfwijze 'clavarscribo' meer voor de hand liggen. Bovendien vraagt men zich in het kader van de schrijfwijze van leenwoorden nooit af waar een brontaal op zijn beurt het woord weer vandaan heeft gehaald. Vermoedelijk werd de keuze voor de schrijfwijze 'klavarscribo' ingegeven door onwetendheid en nonchalance. Het woord zag er etymologisch blijkbaar zo bekend uit, dat men het niet meer nodig om er even een encyclopedie of zo op na te slaan.

Het is bijzonder dat een kleine taal als het Esperanto heeft bijgedragen aan de woordenschat van het Nederlands. Het is alleen jammer dat in het Groene Boekje aan dit historische gegeven geen recht is gedaan.

 

Nederlands

Nederlands

English

English

Esperanto

Esperanto